de waarde van waardig

Gisteren legde ik aan iemand mijn inzichten over menselijke waarden in relatie tot menswaardigheid uit.

Ik vond het Z11 heel aardig verwoord.
Maar ja..... geen waardig zonder aardig.....:-) ?!
Dus plaats ik het ook hier op het blog.

-----

Laat me hier de subtiele nuanceverschillen tussen een individueel (1), een groeps (2)- en het collectieve (3) menselijke waardensysteem  (zo kort mogelijk) toelichten

3 menselijke waardensystemen

Ieder mens raadpleegt, privé en in zijn werk constant (al deze) menselijke waardensystemen.
Dat is het morele referentiekader waar al het gedrag op gebaseerd is.
Het voorziet een ieder (met de snelheid van het licht, van binnenuit) van relevante informatie over hoe je het beste kunt omgaan met een situatie, gebaseerd op concrete eerdere ervaringen met soortgelijke situaties.
Deze 3 waardensystemen lopen naadloos (en dynamisch) in elkaar over.

Wat als OK gelabeld is in het individuele waardensysteem kan prima overlappen met wat OK is in het groepswaardenssysteem en het collectieve menselijke waardensysteem. Dan loopt alles op rolletjes.
Het is echter ook heel natuurlijk en normaal dat mensen er in hun ontwikkeling tegenaan lopen dat er waarden met elkaar in conflict komen: in rol A vind je iets heel OK in je eigen individuele waardensysteem  dat in rol B opeens als niet-OK wordt bestempeld, mogelijk omdat je in rol B deel uitmaakt van een andere groep, waar andere normen en waarden gelden. (Het is een cruciaal onderdeel van het (verbrandings-) proces dat de motor van de sociaal-emotionele groei in beweging houdt.) ( zie deze Engelstalige blog post over de rol van verwarring)

Het is dan een kwestie van ‘waar het meeste belang’ aan gehecht wordt, dat bepaalt hoe dit (innerlijk) conflict opgelost wordt. Meestal vindt er een interne stemming plaats die bepaalt wat wel OK is en wat niet… wie (rol A of rol B) deze stemronde zogezegd wint.

In de huidige stand van zaken, is de ‘winnaar’ meestal te vinden daar waar eigenbelang ( het individueel waardensysteem) goed wegkomt met redenen die aanvaardbaar zijn binnen het groepsnormbesef (het groepswaardensysteem)….d.w.z. de groep(en) waar de besluitvormers zelf actief mee te maken hebt in de dagelijkse dag en (door die groep, die op dat moment als ' meest eigen' wordt gezien) op aangesproken, beoordeeld en afgerekend worden.

Delen van de informatie uit de derde laag (het belang van de collectieve waarden) raken gemakkelijk en snel ondergesneeuwd wanneer de spanningen in conflictsituaties toenemen. Dit gebeurt simpelweg doordat  de  'anderen’ uit het collectief die een veel minder prominente rol spelen in het keuzeproces (en in de in-het-oog- springende onderdelen van de dagelijkse dag), minder in beeld zijn. Ze hebben geen duidelijk profiel, geen eenduidig gezicht, geen heldere eigen stem, geen standpunten gevat in stevige taal en.... voor zover jij kan zien, niets (over jou) te zeggen of (over jou) te beslissen. Vormen dus geen factor van cruciale betekenis in je onmiddellijke bewustzijn.

(Sorry, alle goede bedoelingen ten spijt, inspraakprocedures en stemrecht voorkomen niet dat er wezenlijke belangen bij complexe issues in onvoldoende mate en onvoldoende genuanceerd boven tafel komen.)

Hoewel het best te begrijpen is waarom het zo gaat, is het ook jammer dat het zo gaat omdat het uiteindelijk niet in het duurzame belang voor de ontwikkeling van de hele gemeenschap is.

Duurzame oplossingen doen recht aan de hoogste waarden in het collectieve menselijke waardensysteem, waardoor dit type oplossingen altijd (intrinsiek) recht doet aan de individuen in iedere rol die ze in welke subgroep dan ook op zich nemen.

Oplossingen die echter schade toebrengen aan menselijke waardigheid, ergens in het  (meestal meer onzichtbare, stille deel van het hele) systeem, brengen namelijk altijd menselijke verontwaardigdheid voort.

“Waarom schaadt dit collectief waar ik deel van uitmaak (en actief aan bijdraag) mijn belangen?” is een boeiende voedingsbodem voor allerlei typen ontwikkelingen.
Soms zijn dat geweldige en weldadige persoonlijke initiatieven, vaak ook simpelweg gewelddadige.

Voor velen blijkt uit hun eigen ervaringen met de maatschappij dat  ‘schade toebrengen’  (meestal het hardst gevoeld in het domein van de onderlinge betrekkingen) kennelijk behoort tot de ‘normale’ collectieve mores. Zo hoort het er dus aan toe te gaan…?!

Als dat  dan inderdaad normaal  (de geaccepteerde norm) is, dan zou je toch wel ‘ goed gek’ zijn als jij je dan individueel nog erg druk zou maken in het investeren in overkoepelende menselijke belangen en welzijn?

Maar als schade toebrengen aan een deel van het geheel, hoe klein en bijna ongemerkt ook, geaccepteerd gedrag is van de hoogste orde, met de hoogste waardering, het navolgen waard is….. wat doet dat met de kwaliteit van de samenleving als geheel op de lange duur?

Een klein beetje schade, brengt een klein beetje verontwaardiging voort.
Dat kan meestal nog wel laconiek opgevangen worden. Mensen, groepen, gemeenschappen bezitten aardig wat veerkracht en loyaliteit en kunnen wel tegen een stootje hier en daar.

Maar voortdurend accumulerende kleine schades, leveren op termijn, toch een grote collectieve verontwaardiging op, die overal zichtbaar en voelbaar wordt als ‘ongezond’ , ‘onprettig’ , ‘onleefbaar’ en ‘stressvol’.

Begrijp me alstublieft goed.
Ik vermoed hierin geen kwade opzet en leg geen enkele schuld bij een individu of groepering neer.
Wat ik hier wil benadrukken is dat ik kansen zie (met inzet van onder andere methoden uit de toegepaste groepsdynamica) om deze tendens op een betrekkelijk simpele manier te keren.
Vooral door besluitvormingsprocessen te voeden met meer opties die bevorderend zijn voor de ontwikkeling van alle betrokkenen, met informatie die daartoe bewust wordt geïncorporeerd uit die derde, overkoepelde schil in het menselijke waardensysteem: die de menselijk waarden bevat van een diepgewortelde gemeenschapszin.

-----

Het ' veld van de mogelijkheden' ( met de drie cirkels, waardensystemen) belicht vanuit een iets ander gezichtspunt.